بارداری و رابطه زناشویی
فعالیت جنسی در دوران بارداری امری متداول به شمار میآید ولی دفعات آن بسیار متغیر است و معمولا با افزایش سن بارداری کاهش مییابد. کاهش فعالیت جنسی را میتوان به تهوع، ترس از سقط، ترس از آسیبدیدگی جنین، فقدان تمایل، ناراحتی، بدقوارگی فیزیکی، ترس از پارگی پردهها، ترس از عفونت یا خستگی نسبت داد.بارداری و رابطه زناشویی . میل جنسی و ارضای جنسی نیز ممکن است به دلیل استنباط شخصی زن از کاهش جذابیتش به طور منفی تحت تاثیر قرار گیرند. معمولا با پیشرفت بارداری، حصول ارگاسم و ارضای جنسی کاهش و مقاربت دردناک افزایش مییابد.
عوارض بالقوه
عوارض بالقوه رابطه جنسی در بارداری عبارتند از: زایمان پیش از موعد، بیماری التهابی لگن، خونریزی پیش از زایمان در جفت سرراهی و همچنین آمبولی وریدی هوا (جدول ۱).
زایمان پیش از موعد
خطر زایمان پیش از موعد در بین زنان مختلف، بسته به وجود یا عدم وجود عوامل خطرساز خاص، تفاوت دارد. این عوامل شامل زایمان پیش از موعد قبلی، بارداری چندقلو و عدم کفایت سرویکس هستند.
محدودیت رابطه جنسی به طور معمول جهت جلوگیری و درمان تهدید به زایمان پیش از موعد (به دلیل خطر فرضی رابطه جنسی به عنوان روشی برای القای زایمان) توصیه میشود (کادر ۱). با این حال مقالات موجود به دلیل طرح مطالعه، سوگرایی در گزارشدهی و بروز نادر زایمان پیش از موعد به عنوان عارضه این امر، دارای محدودیت و تناقض هستند.
زنان در معرض خطر پایین
میلز (Mills) و همکاران، ۱۰۹۸۱ بارداری تکقلوی کمخطر را پیگیری کردند و دریافتند فراوانی زایمان پیش از موعد در زنانی که رابطه جنسی داشتند، در مقایسه با کسانی که از رابطه جنسی پرهیز کرده بودند، افزایش نشان نمیدهد. چابرا (Chhabra) و ورما (Verma)، ۱۴۰ زن باردار را در سن بارداری بالای ۲۸ هفته پیگیری کردند و دریافتند زنانی که رابطه جنسی و علایم عفونت ناحیه تناسلی تحتانی دارند، در مقایسه با زنان دارای فعالیت جنسی و فقدان علایم عفونت، میزان بیشتری از زایمان پیش از موعد را نشان میدهند. یک مطالعه چندمرکزی، میزان زایمان پیش از موعد را در زنانی که رابطه جنسی مکرر (طبق تعریف یک بار در هفته یا بیشتر) داشتهاند و زنان بدون رابطه جنسی، مقایسه کرده است. رابطه جنسی مکرر تنها در زیرگروهی از زنان که دچار کلونیزاسیون مایکوپلاسما هومینیس یا تریکومونا واژینالیس بودند، با افزایش خطر زایمان پیش از موعد ارتباط داشت. باید به زنان دارای بارداریهای کمخطر که علایم یا شواهدی از عفونت ناحیه تناسلی تحتانی ندارند، اطمینان داد که رابطه جنسی، خطر زایمان پیش از موعد را افزایش نمیدهد.
زنان در معرض خطر بالا
جهت ارایه توصیههای مربوط به فعالیت جنسی در زنانی که به خاطر سابقه زایمان پیش از موعد، بارداریهای چندقلو یا عدم کفایت سرویکس، در معرض خطر بالایی قرار دارند، شواهد محدودی وجود دارد. با این حال همچنان به این زنان توصیه میشود که از رابطه جنسی پرهیز کنند.
یوست (Yost) و همکاران اثر رابطه جنسی را روی زایمان پیش از موعد در زنانی که سابقه زایمان پیش از موعد خودبهخودی در سن زیر ۳۲ هفته بارداری داشتند، مورد مطالعه قرار دادند. فراوانی رابطه جنسی در زمان شرکت در مطالعه، هیچ اثری بر میزان بروز زایمان پیش از موعد مکرر نداشت. با این حال خطر زایمان پیش از موعد در زنانی که در طول زندگی تعداد بیشتری شریک جنسی داشتند، افزایش نشان میداد. پژوهشهای قبلی این فرضیه را مطرح کردهاند که شاید علت این موضوع، افزایش بروز کلونیزاسیون بدون علامت باکتریها در راههای تناسلی زنانی باشد که تعداد بیشتری شریک جنسی داشتهاند؛ این امر باعث عفونت تحتبالینی شده که میتواند زایمان پیش از موعد را القا کند. به همین دلیل راهکارهای جامعه زنان و زایمان کانادا توصیه میکند زنانی که در معرض خطر بالای زایمان پیش از موعد قرار دارند، تحت غربالگری و درمان از نظر واژینوز باکتریایی قرار گیرند.
زنانی که بارداری دوقلو دارند نیز در معرض خطر بیشتری از نظر زایمان پیش از موعد هستند، اما مطالعهای که روی ۱۲۶ زن با بارداری دوقلو انجام شد، تفاوت معنیداری را در فراوانی فعالیت جنسی بین بیماران دارای زایمان سرموعد و بیماران دارای زایمان پیش از موعد نشان نداد. علاوه بر این، معمولا به بیمارانی که به دلیل عدم کفایت سرویکس برایشان سرکلاژ سرویکس انجام شده توصیه میشود رابطه جنسی را محدود کنند؛ هرچند شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این امر پیامدها را بهبود میبخشد. در جمعیتهایی که در معرض افزایش خطر زایمان پیش از موعد قرار دارند، هیچگونه شواهدی حاکی از مزایای واضح محدودیت فعالیت جنسی وجود ندارد. با این حال، این توصیه، مداخلهای ساده است که هیچ ضرری در پی ندارد و ممکن است تا زمانی که شواهد بهتری حاصل آید، توصیهای معقول باشد.
بیماری التهابی لگن
یک برداشت نادرست شایع این است که بارداری در برابر بیماریهای آمیزشی و بیماری التهابی لگن، نقش محافظتی دارد. این مساله نه تنها نادرست است، بلکه میتواند باعث تاخیر در درمان و بروز عواقب بالقوه برای جنین و مادر شود. به صورت نظری، زنان باردار به دلیل وجود موانع طبیعی در برابر صعود عفونت، که توسط لخته موکوسی و انسداد حفره رحمی با ادغام دسیدوای کپسولی و محیطی که در هفته ۱۲ بارداری ایجاد میشوند، کمتر در معرض خطر بیماری التهابی لگن قرار دارند. با این حال ناحیه تناسلی فوقانی در سهماهه اول بارداری هنوز هم در معرض خطر عفونت صعودی قرار دارد. همچنین عفونت مزمن ناحیه تناسلی فوقانی میتواند طی بارداری عود کند. یک مرور بزرگ پروندههای بیماران نشان داد بیماری التهابی لگن و بارداری میتوانند توام با یکدیگر در نوجوانان وجود داشته باشند و این همراهی باید در تشخیصهای افتراقی بیماران بارداری که با درد شکم مراجعه میکنند، مد نظر قرار گیرد. به همین ترتیب، آبسههای لولهای- تخمدانی نیز در بارداری گزارش شدهاند.
خونریزی پیش از زایمان در جفت سرراهی
در صورت وجود جفت سرراهی، کتاب مرجع مامایی ویلیامز هشدار میدهد که «معاینه سرویکس… میتواند باعث خونریزی فراوان شود». از همین رو، این نظریه مطرح شده است که تماس آلت تناسلی مذکر با سرویکس طی رابطه جنسی میتواند باعث خطر مشابهی از نظر خونریزی شود و در نتیجه به بیماران دارای جفت سرراهی توصیه میشود طی بارداری از فعالیت جنسی پرهیز کنند. با این حال دادههای آیندهنگر کافی جهت تایید یا رد این توصیه وجود ندارد.
یک مطالعه، بیخطری پروبهای سونوگرافی ترانسواژینال را در شرایط جفت سرراهی نشان داده است. این مطالعه با تعیین اندازه میانگین زاویه بین پروب انعطافناپذیر و محور سرویکس در حد ۸/۶۳ درجه، نتیجهگیری کرده که «از نظر فیزیکی امکان ورود پروب واژینال- که مستقیم و ثابت شده باشد- به سرویکس بدون این که در راستای کانال سرویکس قرار گیرد، وجود ندارد». اگرچه هیچ مطالعهای در مورد زاویه تماس آلت تناسلی مذکر و سرویکس طی رابطه جنسی در بارداری انجام نشده است، شاید بتوان نتایج مطالعه پروبهای ترانسواژینال را در این مورد تعمیم داد.
علاوه براین، خونریزی فراوانی که حین معاینه انگشتی سرویکس توصیف شده است، به احتمال زیاد ناشی از فلکسیون بند دیستال انگشت است که باعث میشود انگشتان وارد سرویکس شوند و در تماس مستقیم با جفت قرار گیرند. علیرغم وجود شواهد محدود، رویکرد بیخطرتر شاید این باشد که به بیماران دارای جفت سرراهی توصیه شود تا جهت کاهش خطر فرضی خونریزی جدی پیش از زایمان، از فعالیت جنسی خودداری کنند.
آمبولی وریدی هوا
آمبولی وریدی هوا که یک حادثه نادر ولی بالقوه تهدیدکننده حیات است، در زنان باردار و حوالی زایمان که رابطه جنسی دهانی- تناسلی یا دخول آلت در واژن داشتهاند، گزارش شده است. اگرچه میزان واقعی بروز آمبولی وریدی هوا در بارداری نامعلوم است، بتمن (Batman) و همکاران در ۲۰ میلیون بارداری، ۱۸ مرگ ناشی از آمبولی وریدی هوا را گزارش کردهاند. در یک مرور اخیر روی مقالات موجود، ۲۲ مورد از آمبولی وریدی هوای مرتبط با فعالیت جنسی شناسایی شد؛ ۱۹ مورد از این ۲۲ مورد طی بارداری یا دوره نفاس روی داده بود. از این ۲۲ زن، ۱۸ نفر جان خود را از دست دادند.
برای وقوع آمبولی وریدی هوا لازم است دو شرط وجود داشته باشد: ارتباط مستقیم بین منبع هوا و عروق، و شیب فشاری تسهیلکننده عبور هوا به درون گردش خون. طی بارداری و دوره نفاس، ارتباط مستقیمی بین واژن و عروق متسع جفتی- رحمی وجود دارد و هوا میتواند از طریق دمیدن دهانی یا اثر شبهپیستونی آلت تناسلی مذکر یا انگشت در واژن، به درون کانال سرویکس رانده شود. هوای واردشده به گردش خون وریدی و عروق ریوی، علاوه بر ایست قلبی- ریوی و مرگ، میتواند موربیدیته جدی در پی داشته باشد.
اگرچه این پدیده نادر است، باید به بیماران باردار توصیه کرد از رابطه جنسی دهانی- تناسلی (دهان به واژن) همراه با دمیدن هوا خودداری کنند چراکه به نظر میرسد این امر باعث افزایش خطر آمبولی وریدی هوا شود. دخول آلت در واژن، خصوصا در وضعیت دخول از پشت (که در آن سطح رحم بالاتر از سطح قلب قرار میگیرد) نیز میتواند خطر آمبولی را افزایش دهد.
رابطه جنسی برای القای زایمان
در هنگام زایمان، تحریک ناحیه تناسلی و نوک پستان به عنوان راهی طبیعی برای تشدید رهاسازی اکسیتوسین درونزاد و نیز پروستاگلاندینهای رهاشده در مایع منی به عنوان روشی برای آمادهسازی سرویکس مورد تایید قرار گرفتهاند. در این زمینه دادههای محدودی موجود است ولی رویهمرفته، هیچ مدرکی که موید نظریه تاثیر رابطه جنسی بر نمره بیشاب (یک روش ارزیابی سرویکس که برای پیشبینی موفقیت زایمان واژینال به کار میرود)، شروع خودبهخودی زایمان، میزان زایمان سزارین یا پیامدهای نوزادی باشد، وجود ندارد. با این حال در بیماران دارای بارداریهای کمخطر، این کار هیچ پیامد مضر شناختهشدهای هم ندارد.(۱)
رابطه جنسی در دوره پس از زایمان
بیماران غالباً سوال میکنند که بعد از زایمان از چه زمانی میتوانند رابطه جنسی را از سر بگیرند و چه خطرات بالقوهای در این زمینه وجود دارد. به صورت نظری، رابطه جنسی زودهنگام میتواند باعث گسیختن بخیهها، عفونت، ازهمگسیختگی زخم، خونریزی و هماتوم یا تشکیل فیستول شود. معلوم شده که این عوارض بعد از پارگیهای درجه ۳ یا ۴ یا اپیزیوتومیهای خط وسط یا در بیماران دچار آندومتریت شایعتر هستند. با این حال اغلب این عوارضِ مربوط به دوره پس از زایمان، طی ۲ هفته نخست روی میدهند و اصولا تعداد بسیار کمی از زنان تا پیش از التیام ناحیه پرینه آن قدر احساس راحتی میکنند که بتوانند رابطه جنسی داشته باشند.
شایعترین عارضه پس از زایمان مرتبط با فعالیت جنسی، مقاربت دردناک است. در مروری که روی مقالات مربوط به اختلال کارکرد جنسی بعد از زایمان انجام گرفت، آشکار شد ۹۰ از زنان رابطه جنسی را ۴-۳ ماه بعد از زایمان از سر گرفتهاند و رابطه جنسی معمولا طی ۲-۱ ماه اول دردناک بوده ولی با گذشت زمان بهبود یافته است. تعداد کمی از مطالعات، بازگشت سریعتر به رابطه جنسی را در صورت عدم وجود ترومای ناحیه پرینه در هنگام زایمان نشان دادهاند. علاوه بر این، افزایش میزان مقاربت دردناک و اختلال کارکرد جنسی در زایمان واژینال نیازمند مداخلات جراحی مشاهده شده است؛ ولی نتایج مربوط به زایمانهای سزارین، ضد و نقیض بودهاند.
یکی از علل شایع مقاربت دردناک بعد از زایمان، خشکی واژن به دلیل وضعیت هیپواستروژنی ناشی از شیردهی است. رولاند (Rowland) و همکاران نشان دادند که زنان شیرده در مقایسه با زنان غیرشیرده به احتمال کمتری رابطه جنسی را تا زمان اولین ویزیت بعد از زایمان شروع کردهاند.
برای توصیه به بیماران در مورد از سرگیری رابطه جنسی بعد از زایمان هیچ راهکار اختصاصی وجود ندارد. به نظر میرسد عاقلانه این باشد که به افراد توصیه شود هر زمان که احساس کردند برای انجام رابطه جنسی به اندازه کافی راحت هستند، به انجام آن اقدام ورزند. به طور معمول ممکن است این زنان هنگام رابطه جنسی قدری احساس درد کنند که با مصرف لوبریکانت یا در صورت لزوم استروژن واژینال میتوان آن را کمتر کرد. باید به این زنان اطمینان داد که میتوانند با گذشت زمان منتظر بهبود باشند.
نتیجهگیری
رابطه جنسی در دوران بارداری امری طبیعی است. خطرات و کنترااندیکاسیونهای بسیار اندکی برای رابطه جنسی در بارداریهای کمخطر وجود دارد و لذا باید به این بیماران اطمینان خاطر داد. در بارداریهایی که با عوارضی همچون جفت سرراهی یا افزایش خطر زایمان پیش از موعد همراه هستند، شواهد کافی در تایید پرهیز از رابطه جنسی وجود ندارد، ولی با توجه به عواقب فرضی جدی، این توصیه معقول و بیخطر است. اگرچه هرگز اثبات نشده است که رابطه جنسی، روش مفیدی برای القای زایمان باشد، بیماران دارای بارداریهای کمخطر باید تا هنگامی که از فعالیت جنسی لذت میبرند، از انجام آن واهمهای نداشته باشد؛ و این توصیه در مورد ازسرگیری رابطه جنسی در دوره بعد از زایمان نیز مصداق دارد.
منبع:www.salamatiran.com
